برای دقایقی با اهل بیت علیهم السلام

منظور از «هجوم» در نقلهای مربوط به تلاش خلیفه برای اخذ بیعت از امیرالمؤمنین‌علیه‌السّلام چیست؟ این حمله در چند مرحله صورت گرفته و شاخصه‌های هر مرحله چیست؟

جواب: مطالعه یک‌پارچه منابعی که از حوادث و رویدادهای پس از سقیفه بنی‌ساعده یاد کرده‌اند؛ ما را با حوادث ناگوار متعدّدی مواجه می‌سازد که یکی از آن‌ها، حادثه «هجوم به خانه حضرت زهراعلیها‌السّلام» می‌باشد.
منظور از «هجوم» در تاریخ‌نگاری مصائب حضرت زهراعلیها‌السّلام، حضور هواداران مسلّح خلیفه در اطراف درب خانه فاطمه‌علیها‌السّلام، به فرمان ابوبکر و با هدف اخذ بیعت از امیرالمؤمنین‌علیه‌السّلام می‌باشد.
[ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، ذیل شماره های: 20 ـ 21 ـ 30 (دستور به هجوم اوّل)؛ ذیل شماره: 14 (دستور به هجوم اصلی)]
بر اساس تعریف فوق، به مواردی از مراجعه هواداران ابوبکر به درب خانه فاطمه‌علیها‌السّلام (به دستور مستقیم خلیفه و با هدف اخذ بیعت از حضرت امیرعلیه‌السّلام)، که در آن مراجعه‌ها، «ارعاب، تهدید به احراق و عناصری از جنس خشونت» به کار نرفته است نیز، «هجوم»، می‌گوییم و این قبیل از «هجوم‌ها» را ـ که برخی، پیش از «هجوم اوّل» و برخی دیگر، پیش از «هجوم اصلی» رخ داده‌اند ـ ، «هجوم مقدّماتی» می‌نامیم.
[برای مثال، ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، ص 170، پ دوم؛ ص 223، پ آخر؛ ص 225، پ آخر و ص 226، پ اوّل؛ ص 226، پ سوم؛ ص 242، پ دوم؛ ص 245، پ اوّل؛ ص 372، پ اوّل. (در این هجوم‌ها، حمله‌ای رخ نداده است.)]
امّا اگر به تعریف مذکور، قید «حمله» شامل: «ارعاب، تهدید به احراق و اعمال عناصری از جنس خشونت» را بیفزاییم، نقل‌های «هجوم به بیت فاطمه‌علیها‌السّلام» به دو گروه تقسیم می‌گردند.
گروه اوّل: نقل‌های حاکی از «هجوم اوّل = هجوم منجر به شکست تحصّن»
گروه دوم: نقل‌های حاکی از «هجوم اصلی = هجوم منجر به وقوع احراق و ایراد ضرب و جرح به حضرت زهراعلیها‌السّلام».
تعدّد دفعات هجوم مورد تأکید پژوهشگرانی همچون: استاد سیّد جعفر مرتضی العاملی، در کتاب «مأساة الزهراءعلیها‌السّلام» (جلد 1، صفحه 274 و 313 ـ 314 و 315) و استاد شیخ عبد الزهراء مهدی، در کتاب «دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام» (صفحه 101 و 110 و 112 ـ 114) قرار گرفته است.
لازم به یادآوری است که ابن حمزه زیدی (متوفّای 614 هـ) برای نخستین بار، به تعدّد دفعات هجوم، تصریح نموده است. (ر.ک: مأساة الزهراءعلیها‌السّلام، ج 1، ص 313 و 315)
حال به بیان شاخصه‌های اصلی «هجوم اوّل» و «هجوم اصلی» می‌پردازیم:
از موضوع‌بندی دقیق حوادث «هجوم اوّل» می‌توان به شاخصه‌های زیر دست یافت:
- نخستین شاخصه اصلی در هجوم اوّل؛ تحصّن (اجتماع) تعدادی از مخالفین بیعت با ابوبکر (به ویژه: زبیر بن عوّام) در محلّ بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، می‌باشد.
(مخاطب و هدف اصلی مهاجمین در هجوم اوّل، همه تحصّن‌کنندگان و حامیان امیرالمؤمنین‌علیه‌السّلام و در رأس آنان، زبیر بن عوّام می‌باشد.)
- دومین شاخصه اصلی در هجوم اوّل؛ تهدید عمر به احراق بیت فاطمه‌علیها‌السّلام در صورت عدم خروج متحصّنین از آن‌جا، می‌باشد.
- سومین شاخصه اصلی در هجوم اوّل؛ خروج متحصّنین از بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، به ویژه خروج زبیر ـ در حالی که شمشیر به دست داشت، ـ می‌باشد.
- چهارمین شاخصه اصلی در هجوم اوّل؛ عدم خروج حضرت علی‌علیه‌السّلام از بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، علیرغم خروج متحصّنین می‌باشد.
نقل‌های اهل سنّت، مندرج در کتاب «دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام» ذیل شماره‌های:
1 ـ 2 ـ 3 ـ 5 ـ 9 ـ 10 ـ 11 ـ 17 ـ 19 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 33 ـ 40 ـ 59 حاکی از «هجوم اوّل» می‌باشند.
[منابع تاریخی اهل سنّت از حیث مواجهه با واقعه «هجوم به بیت فاطمه‌علیها‌السّلام»، به چهار دسته قابل تقسیم می‌باشند:
دسته یکم : منابعی که ـ به تفصیل ـ تنها به هجوم اوّل و برخی حوادث آن، اشاره کرده‌اند.
ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، شماره‌های:
1 ـ 5 ـ 11 ـ 27 ـ 28 ـ 29 ـ 30 ـ 33 ـ 40.
دسته دوم : منابعی که ـ به اختصار ـ تنها به هجوم اوّل و برخی حوادث آن، اشاره کرده‌اند.
ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، شماره‌های:
2 ـ 3 ـ 9 ـ 10 ـ 17 ـ 19 ـ 59.
دسته سوم : منابعی که ـ به تفصیل یا به اختصار ـ به هجوم اوّل و برخی حوادث آن، اشاره کرده و سپس به ادغام (تحریف‌آمیز برخی از) حوادث هجوم اصلی، با حوادث هجوم اوّل پرداخته‌اند.
ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، شماره‌های:
4 ـ 12 ـ 18 ـ 20 ـ 21 ـ 22 ـ 25.
دسته چهارم : منابعی که ـ به اختصار فراوان و گاه با تحریف ـ تنها به هجوم اصلی اشاره کرده‌اند.
ر.ک: دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام، شماره‌های:
6 ـ 7 ـ 8 ـ 9 ـ 10 ـ 13 ـ 14 ـ 15 ـ 23 ـ 34 ـ 37 ـ 42 ـ 47 ـ 58.]
از موضوع‌بندی دقیق حوادث «هجوم اصلی»، می‌توان به شاخصه‌های زیر دست یافت:
- نخستین شاخصه بنیادین در هجوم اصلی؛ تنها بودن اهل بیت‌علیهم‌السّلام در هنگام «هجوم اصلی» و خالی بودن بیت فاطمه‌علیها‌السّلام از یاران حضرت علی‌علیه‌السّلام، می‌باشد.
(مخاطب و هدف اصلی مهاجمین در هجوم اصلی، امیرالمؤمنین‌علیه‌السّلام می‌باشد.)
- دومین شاخصه بنیادین در هجوم اصلی؛ بیرون کشاندن اجباری حضرت علی‌علیه‌السّلام از بیت فاطمه‌علیها‌السّلام توسّط مهاجمین و تهدید ایشان به قتل، می‌باشد.
- سومین شاخصه بنیادین در هجوم اصلی؛ به آتش کشیدن درب خانه حضرت زهراعلیها‌السّلام توسّط مهاجمین، می‌باشد.
- چهارمین شاخصه بنیادین در هجوم اصلی؛ ایراد ضرب و جرح به حضرت زهراعلیها‌السّلام توسّط مهاجمین، می‌باشد.
لازم به یادآوری است که هرچند شاخصه‌های سوم و چهارم، از زمره مهم‌ترین حوادث و رخدادهای «هجوم اصلی» به شمار می‌روند، امّا در منابع اهل سنّت، به شدّت حذف و تحریف شده‌اند ـ به گونه‌ای که تنها ردّ پاهای کم‌رنگی از آن‌ها قابل کشف و مشاهده است ـ .
بنابراین، در نقل‌های «هجوم اصلی» مندرج در منابع سنّی، تنها شاخصه‌های اوّل و دوم را می‌توان مشاهده نمود.
نقل‌های اهل سنّت، مندرج در کتاب «دراسةٌ و تحلیلٌ حول الهجوم علی بیت فاطمه‌علیها‌السّلام» ذیل شماره‌های:
6 ـ 7 ـ 8 ـ 9 ـ 10 ـ 13 ـ 14 ـ 15 ـ 23 ـ 34 ـ 37 ـ 42 ـ 47 ـ 58 حاکی از «هجوم اصلی» می‌باشند.